TÜİK verilerine göre, pandemi yılı olan 2020'de konut satışları bir önceki yıla göre yüzde 11,2 artarak 1 milyon 499 bin 316 adetle rekor kırdı. Kamu bankalarının enflasyonun altında faiz oranlarıyla uyguladığı konut kredisi kampanyaları, bu gelişmede etkili oldu. Düşük faizli kredi kampanyalarının etkisiyle 2020'de ipotekli konut satışı yüzde 72,4 artarak 573 bin 337 adede ulaştı. Konut satışlarındaki sıçramaya rağmen 2020'de Türkiye genelinde ev sahipliği oranı artmak bir yana azaldı. Yine TÜİK verilerine göre, oturulan konuta sahip olanlar 2020'de geçen yıla göre 1,0 puan azalarak yüzde 57,8'e gerilerken, kirada oturanların oranı 0,6 puan artışla yüzde 26,2'ye yükseldi. Lojmanda oturanların oranı 0,1 puan gerileyerek yüzde 1,2 olurken, kendi konutunda oturmayıp kira ödemeyenlerin oranı ise 0,4 puan artışla yüzde 14,7'ye yükseldi. Merkez Bankası (TCMB) verilerine göre, 2020’de Türkiye genelinde konut fiyatları yüzde 30,3 oranında artış göstermişti.

İLK EL SATIŞLAR AZALIYOR

2020'de konut satışları artsa da, ev sahipliği oranı açısından önemli olan ilk el satışlarda düşüş görüldü. 2020'de ilk el konut satışları bir önceki yıla göre yüzde 8,2 düşüşle 469 bin 740 adede geriledi. İkinci el satışlar ise yüzde 23 artışla 1 milyon 29 bin 576'ya yükseldi. 2017'de 659 bine yükselen ilk el konut satışları, son yıldır aralıksız geriledi.

EV SAHİPLİĞİ GERİLİYOR, KİRACILIK YÜKSELİŞTE

Türkiye'de son yıllarda ‘ekonomiyi canlandırma' gerekçeleriyle sık sık düşük faizli kredi kampanyaları yapılıyor. Nitekim bu sayede, 2020'de satışlar rekor kırdı ancak ev sahipliği oranı son yıllarda gerileme eğiliminde. 2014 yılında yüzde 61,1 olan ev sahipliği oranı, 2019'da yüzde 58,8'e, 2020 yılında yüzde 57,8'e geriledi. 2019 yılında 47 milyon 457 bin olan kendi konutunda oturanların sayısı, 2020'de 47 milyon 323 bine geriledi. 2014 yılında yüzde 22,1 olan kiracı oranı da 2019'da yüzde 25,6'ya, 2020'de yüzde 26,2'ye yükseldi. 81 milyon 873 binlik kurumsal olmayan nüfus içinde kiracıların sayısı 21 milyon 451 bine yükseldi. Bu sayı 2019'da 20 milyon 661 bin, 2014 yılında 16 milyon 728 bindi.

HER ÜÇ KİŞİDEN BİRİ ISINMA SORUNU YAŞIYOR

Kurumsal olmayan nüfusun yüzde 36,7’si konutunda izolasyondan dolayı ısınma sorunu, yüzde 34,7’si sızdıran çatı, nemli duvarlar, çürümüş pencere çerçeveleri vb. problemleri yaşarken yüzde 22,6’sı trafik veya endüstrinin neden olduğu hava kirliliği, çevre kirliliği veya diğer çevresel sorunlarla karşılaştı. Geçen yıla göre konut alımı ve konut masrafları dışında borç veya taksit ödemesi olanların oranı 12,8 puan azalarak yüzde 58,3 oldu. Nüfusun yüzde 7,0’ına bu ödemeler yük getirmezken yüzde 18,8’ine çok yük getirdi. Hanelerin yüzde 59,3’ü evden uzakta bir haftalık tatil masraflarını, yüzde 37,3’ü iki günde bir et, tavuk ya da balık içeren yemek masrafını, yüzde 32,2’si beklenmedik harcamaları, yüzde 20,3’ü evin ısınma ihtiyacını, yüzde 58,0’ı eskimiş mobilyaların yenilenmesini ekonomik olarak karşılayamadığını beyan etti.

GELİR DAĞILIMINDAKİ BOZULMANIN GÖSTERGESİ

Gayrimenkul Değerleme Uzmanı Dr. Ahmet Büyükduman, ev sahipliği oranındaki gerilimi eğilimini sozcu.com.tr'ye değerlendirdi. Dünya genelinde kiracılığın yükselişte olduğunu, yeni neslin ev sahibi olmak yerine paylaşım ekonomisini tercih ettiğini dile getirdi. Türkiye'de son yıllarda toplam konut satışları artsa da birinci el satışların zayıf olduğunu belirten Büyükduman, bu durumun da ev sahipliği oranındaki değişim açısından önemli olduğuna dikkat çekti. Ev sahipliğinin azalmasında, bir diğer boyutun gelir dağılımındaki bozulma ile ilgili olabileceğine işaret eden Büyükduman, alttan gelen nesillerin ev sahibi olmakta zorlandıklarını, anne babalarının evlerinde oturmak zorunda kaldıklarını dile getirdi. Konutların birikimi olanların ellerinde biriktiğini, birikimi olanların ikinci, üçüncü konutu aldığını belirten Büyükduman, konut satışları artarken ev sahipliği oranının düşmesinin bununla da ilgili olduğuna işaret etti. Büyükduman, “Veriler, düşük faizli kampanyalardan servet biriktirmek isteyenlerin faydalandığını gösteriyor” dedi.