İSKİ'nin açıkladığı verilere göre; İstanbul'a verilen günlük su miktarı 2 milyon 929 bin metreküp. Bugün itibarıyla İstanbul’un içme suyu kaynaklarının doluluk oranı yüzde 40’tan az. Küresel bir problem olan iklim değişikliği her geçen gün Türkiye ve dünyayı biraz daha tehdit ediyor. Yıllardır İstanbul'un su ihtiyacına çare olacağı söylenen Melen Barajı'nın durumu ise yılan hikâyesine dönmüş durumda.

Sakarya ilinin, Kocaali ilçesinde Melen Çayı üzerinde bulunan Melen Barajı ve Hidroelektrik Santrali'nin yapılış amacı, İstanbul'u su ihtiyacını temin etmekti. Ancak “İstanbul’un 2040 yılına kadar içme suyu ihtiyacını karşılayacak” denilen ve “7 Aralık 2016 saat 14.59’da” açılacağı ilan edilen Melen Barajı, hâlâ tam anlamıyla hizmete girebilmiş değil.

Melen Barajı'nın akıbeti henüz netliğe kavuşmamışken İstanbul'da barajlarda yaşanan su oranlarındaki düşüş ise tedirginlik yaratıyor. Konuyu Devlet Su İşleri (DSİ) İçme Suyu Dairesi eski Başkan Yardımcısı ve Su Politikaları Derneği Başkanı Dursun Yıldız'a sorduk. Alınması gereken birçok önlem var. Ancak ilk olarak en büyük sorumluluk yine vatandaşa düşüyor: Mümkün olduğunca az su kullanmak…

5-19 Ekim arası barajların doluluk oranı düştüğü görülüyor. Grafik: İBB

“MELEN'İN BAŞARILI OLMASI İÇİN SUYUN İYİ YÖNETİLMESİ ŞART”

Sözcü’ye konuşan Devlet Su İşleri (DSİ) İçme Suyu Dairesi eski Başkan Yardımcısı ve Su Politikaları Derneği Başkanı Dursun Yıldız, İstanbul su ihtiyacını karşılamak için alınması gereken tedbirleri sıraladı.

Yıldız'a göre ilk olarak İstanbul'dakayıp-kaçak oranının yüzde 5 ile yüzde 10 arasına indirilmesi gerekiyor. Atık suların arıtılarak tekrar kullanılmasına dair projelerin artması gerektiğini belirten Yıldız, İstanbul'un Melen dışındaki su havzalarında her 7-8 senede bir kurak periyot yaşandığına dikkat çekti. Yıldız, “Melen Barajı depolama hacmi olarak İstanbul'un 2040 yılına kadar su teminini sağlayabilir ancak bunun için de İstanbul'un suyunu çok iyi yönetmesi gerekiyor” diye konuştu.

GÜNLÜK SU KULLANIMINI 25 LİTRE İLE SINIRLANDIRMALIYIZ

İstanbul’da su kullanımı sınırlamasına gidilmesi gerektiğini belirten Yıldız, “İstanbul'da su artık sıkıntıya giriyor. Günde 25 litre ile 40 litre arasındaki su kullanımınızı 25 litre ile sınırlandırmak istiyoruz. Çünkü gelecekte bu risk arttığı zaman yapacak hiçbir şeyimiz kalmaz” dedi.

İstanbul'da nüfusun yaklaşık yüzde 60'ı Avrupa yakasında; su kaynaklarının ise sadece yüzde 40'ı Avrupa yakasında bulunuyor.

Devlet Su İşleri (DSİ) İçme Suyu Dairesi eski Başkan Yardımcısı ve Su Politikaları Derneği Başkanı Dursun Yıldız

Talep yönetiminde katılımcı politikaların çok önemli olduğunu dile getiren Yıldız, su hakkını gasp etmeden alınması gereken diğer önlemlere dikkat çekti: “Kayıp-kaçakların azaltılması şart. Atık suyun arıtılarak yeniden kullanımına da öncelik verilmesi gerekli.” İstanbul'da su talebinin 5 yılda 150 milyon metreküpe yakın arttığını ifade eden Yıldız, önümüzdeki 5 yılda da bu artışın devam etme ihtimalinin yüksek olduğunu kaydetti. İstanbul'un Melen dışında, tamamlandığı zaman belirli oranlarda su biriktirecek başka baraj inşaatları da var ancak Yıldız'a göre yalnızca su ihtiyacını karşılamaya yönelik bir yaklaşım İstanbul için yeterli olmayacak. Çünkü iklim değişikliği gibi bir risk söz konusu. İki yıl üst üste kuraklık olduğunda İstanbul'un suyunu yönetebilmek için barajlardan daha fazlasına ihtiyaç duyulacak.

KANAL İSTANBUL RİSKİ ARTIRACAK

Su konusunda olası risklere önceden önlem alınmasının önemine dikkat çeken Yıldız, İstanbul'daki nüfus ve su faktörüne de parantez açıyor: “Su yönetimi İstanbul'a bir kriz yaşarsa telafisi çok zor olur. İstanbul'da nüfusun yaklaşık yüzde 60'ı Avrupa yakasında; su kaynaklarının ise sadece yüzde 40'ı Avrupa yakasında bulunuyor. Burada zaten bir risk durumu var. Bir de Kanal İstanbul çevresindeki yeni yerleşimler su talebi oluşturduğunda bu sorun daha da büyüyecektir. Su sorununa birçok farklı açıdan yaklaşıp el atılması gerektiğini kaydeden Yıldız, “‘Talep Yönetimi' kavramının yerleşmesine imkân tanımalıyız. Yoksa yarın düğmeye bastığımız anda insanlar ‘alışkanlıklarını hemen değiştirirler' diye bir şey yok. İSKİ'nin bu konuda çeşitli çalışmalar yapması lazım. Çalışmalara da başladığını biliyorum” diye konuştu.

Devlet Su İşleri (DSİ) İçme Suyu Dairesi eski Başkan Yardımcısı ve Su Politikaları Derneği Başkanı Dursun Yıldız

MELEN BARAJI ÇÖZÜM OLACAK MI?

Dursun Yıldız, Melen Barajı ile ilgili gündeme gelen teknik problemler hakkında da açıklama yaptı. Barajın zeminindeki bazı sorunlar nedeniyle çatlaklar oluşması meselesine değinen Yıldız, “Bu durum, orada suyun tutulması işlevinin gerçekleşmesini engelledi. Şimdi yeniden güçlendirme yapılıyor. Ama güçlendirmenin yapılması durumunda olumlu sonuç alınıp alınmayacağı konusunda uzmanlar hemfikir değiller” dedi.

İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu bir grup bilim insanı ile 17 Eylül’de Melen Barajı’nda incelemelerde bulundu. 

Yıldız'ın aktardığına göre; uzmanlar, geçtiğimiz yıl tamamlanması gereken Melen Barajı'ndaki sorunun çözüleceğinden kuşku duyuyor. “Melen Barajı’nın geçen yıl işletmeye alınamaması İstanbul'un Su Temin Planı'nı bozmuştur” diyen Yıldız, bugün ortaya çıkan yeni durumun ise uzun süreli olarak İstanbul'un su temini güvenliğini riske soktuğunu ifade ediyor.

“OLASI RİSKLER DİKKATE ALINMADI” İDDİASI

Melen Barajı'nın 2007'deki ilk projesinde baraj tipi Kil Çekirdekli Kaya Dolgu iken sonrasında inşaatın daha hızlı ilerlemesi için Silindirle Sıkıştırılmış Beton Baraj tipine dönüştürülmüştü. Bu detaya vurgu yapan Yıldız, sözlerini şöyle noktaladı: “Barajın yeni beton gövdesinin oturduğu temel zemininde bu tipin ihtiyaç duyduğu çok kapsamlı sondajlar ve zemin emniyeti incelemelerinin eksik yapıldığı ileri sürülmektedir. Bu durumun ortaya çıkaracağı sakıncaların müşavirlik firması tarafından DSİ Bölge Müdürlüğü’ne iletildiği ancak dikkate alınmadığı da iddialar arasındadır. Baraj gövdesinde çatlakların oluşmasından sonra Melen Barajı'nın aks yeri jeolojisi ve zemin emniyeti konusunda yapılan teorik incelemeler, temel zemininin güçlendirilmesi gerektiğini ortaya koymaktadır.”

Melen Barajı’ndaki büyük çatlaklar sebebiyle proje gündeme geliyor. 

PEKİ GEÇMİŞTE NE OLDU?

İstanbul’un su ihtiyacı ve Melen’le ilgili kamuoyundaki tartışmalar devam ederken, siyasilerin geçmişten günümüze bu konuda yaptığı açıklamaları sizler için derledik. İşte o açıklamalar:

• 2006 yılının Kasım ayında Melen Barajı'na ilişkin açıklama yapan dönemin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Hilmi Güler, İstanbul’a Su Temini Projesi çerçevesinde hayata geçirilecek Melen Barajı'nın, İstanbul’un 2040 yılına kadar içme suyu ihtiyacını karşılayacağını söylemişti.

“Bin 240 günde bitirilmesi gerekir”

• Proje hakkında bilgi veren dönemin Devlet Su İşleri (DSİ) Genel Müdürü Prof. Dr. Veysel Eroğlu da, bir şehrin içme suyunun planlanmasının kısa vadeli olmadığını belirterek, söz konusu projeyle İstanbul’un 2015 yılından 2040 yılına kadar içme suyu ihtiyacının karşılanmasının amaçlandığını ifade etmişti.

• 2015 yılının Ocak ayında yapılan yer tespitinin ardından Devlet Su İşleri (DSİ) Genel Müdürü Prof. Dr. Veysel Eroğlu konuyla ilgili bilgi vermiş ve dönemin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan'ın katılımıyla temel atma töreninin yapılacağını söylemişti. Temel atıldıktan sonra sözleşmeye göre bin 240 günde barajın bitirileceği söylenmişti.

• Mart 2014'te Melen'in temel atma töreni yapıldı. Törende konuşan dönemin Orman ve Su İşleri Bakanı Veysel Eroğlu, Melen Barajı’nın İstanbul’un su sorununu 2071 yılına kadar çözeceğini ifade etti ve müteahhitten barajın 7 Aralık 2016 saat 14.59’da bitirilmesini istediğini söyledi. Melen Barajı'nın yılda 1 milyar 77 milyon metreküp su temin edeceği ve tek başına İstanbul'un su ihtiyacını karşılayacağı söylendi. Eroğlu, “İstanbullular susuzluk konusunda endişe etmesin” demişti.

Yıl 2018: “İstanbul'un su sorununu çözdük”

• Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Erdoğan 16 Aralık 2018'de, Esenler’deki toplu açılış töreninde Melen'e ilişkin açıklamalarda bulundu. İstanbul'daki susuzluğun 2040 yılına kadar giderildiğini vurguladı. “180 kilometre uzaklıktan Istranca Dağları'ndan, dağları delerek İstanbul'a su getirdik” diyen Erdoğan, “İstanbul'un su sorunun çözdük. 2040 yılına kadar böyle bir sorun yok” demişti.

Yıl 2019: “İstanbul susuzluğa doğru yürüyor”

• Cumhurbaşkanı Erdoğan, 2019 yılında yapılan ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin CHP yönetimine geçtiği yerel seçimlerin ardından, İstanbul'da su sıkıntısı olabileceğini belirterek, “Gelen haberler çok hayra alamet değil. Üç ay gibi bir süre sonra, havalar böyle giderse, İstanbul susuzluğa doğru yürüyor” açıklamasında bulunmuştu.

İBB Başkanı İmamoğlu barajı ziyaret edince yeniden gündem oldu

İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu, “kentin su sorununu çözecek proje” olarak adlandırılan Melen Barajı ve Hidroelektrik Santrali'nde 19 Ekim 2019'da incelemelerde bulundu. İmamoğlu'nun bu ziyareti, projenin, baraj gövdesindeki çatlaklar nedeniyle durduğu gerçeğini tekrar gündeme getirdi.

Melen Barajı ile ilgili tüm bunlar yaşanırken AKP hükümeti 2019 yılında Cibuti'de dostluk barajı inşa etti. Cibuti'yi selden koruyacak Ambouli Dostluk Barajı’nın yapımı tartışmalara yol açmıştı. Temelden 71 metre yükseklikte ve 16 milyon avro bedelle inşa edilen barajın açılışına son yıllarda Türkiye’nin su politikalarına imza atan ve Melen’le ilgili müjde üzerine müjde veren AKP Afyonkarahisar Milletvekili Veysel Eroğlu da eşlik etti.

Melen Barajı ile ilgili tartışmalar devam edecek gibi görünüyor. Ancak barajın akıbetinin ötesinde İstanbul halkına düşen çok önemli o görevi bir kez daha hatırlamakta fayda var: Suyu boşa harcamamak…