Enflasyona karşı en korumasız durumdaki en yoksul kesimin aile bütçesinin en az üçte birini ayırmak zorunda bulunduğu gıda fiyatları 2021 yılına hızlı bir artış trendiyle başladı. Gıda fiyatlarının bir önceki aya göre yüzde 3,6 oranında arttığı ocak ayında dört kişilik bir ailenin açlık sınırı da 121 lira artarak 3 bin 267 liraya yükseldi.. Gıda fiyatlarında, son bir yılda 2020 yılında 2019 yılına göre ise yüzde 29,9 oranında artış yaşandı. Birleşik Kamu-İş Konfederasyonun Ar-Ge birimi KAMUAR'ın, fiyatlarını Ankara'daki pazar ve marketlerden her ay düzenli olarak derlediği ve halkın en fazla tükettiği 77 gıda maddesinden oluşan bir sepeti esas alarak yaptığı “halkın enflasyonu” ve açlık sınırı araştırmasının Ocak 2021 ayı sonuçları açıklandı.
Araştırmayla, gelirinin büyük bölümünü gıdaya ayırmak zorunda olan ve enflasyona karşı herhangi bir koruması bulunmayan, sabit gelirlilerin, ücretlilerin ve yoksulların yaşadığı gerçek enflasyonun boyutunun ortaya konulması amaçlanıyor. Araştırmayla ayrıca, açlık sınırı olarak da nitelendirilen dört kişilik bir ailenin dengeli ve sağlıklı beslenebilmesi için bu fiyatlar üzerinden yapması gereken aylık toplam harcama da hesaplanıyor.
AYLIK FİYAT ARTIŞI
Ocakta, özellikle ekmek fiyatlarına yapılan zammın etkisiyle ekmek, un, bulgur, pirinç, makarna fiyatları bir önceki aya göre, yüzde 5,5 oranında artarken, et-balık harcamalarında balık fiyatlarında yüzde 2,3 oranında yükseliş yaşandı. Süt ve süt ürünleri ile yumurta fiyatlarında, özellikle süt, yoğurt ve tereyağı fiyatlarında gözlenen olağan dışı artışlar nedeniyle yüzde 8,4 oranında artış kaydedilen ocak ayında, önceki aylarda oydukça yüksek oranlı fiyat artışları yaşanan sıvı yağ fiyatları ise değişmedi. Meyve fiyatlarının yüzde 0,3 oranında arttığı ocak ayında sebze fiyatlarında ise bir önceki aya göre yüzde 3 oranında yükseliş yaşandı. Bakliyat fiyatlarının değişmediği ocakta, salça, zeytin, bal, çay, tuz ve benzeri gıda maddelerinden oluşan diğer işlenmiş gıda fiyatları yüzde 0,9 oranında arttı.
Böylece, mevcut gıda tüketim alışkanlıklarına göre seçilen 77 gıda maddesinden oluşturulan gıda sepetinin toplam tutarında ocakta, geçen yıl aralık ayına göre yüzde 3,6 oranında yükseliş yaşanmış oldu.
YILLIK DEĞİŞİM
Gıda fiyatlarında yıllık olarak ise (Ocak 2020'ye göre) yüzde 28,6 oranında artış kaydedildi. Bu yıl ocak ayında geçen yılın ocak ayına göre ekmek, un, bulgur, makarna fiyatlarında yüzde 23,4, et-balık fiyatlarında 19,1 süt ve süt ürünleri ile yumurta fiyatlarında yüzde 21,4 oranında artış yaşandı. Bir yıl öncesine göre yağ fiyatları yüzde 47,5 oranında arttı. Meyve fiyatları yüzde 35,1 oranında, sebze fiyatları ise yüzde 51,6 oranında artış gösterdi. Bakliyat fiyatları son bir yılda yüzde 30,8, diğer gıda fiyatları ise yüzde 10,4 oranında zamlandı.
YILLIK ORTALAMA
Sepete dâhil edilen ürünlerin son 12 aylık ortalama fiyatlarının bir önceki 12 aylık dönemdeki ortalama fiyatlarıyla karşılaştırılarak hesaplanan 12 aylık ortalamalara göre de gıda fiyatlarında son yılda yüzde 29,7 oranında artış yaşandı. Yıllık ortalamalara göre ekmek, un, bulgur, makarna fiyatları yüzde 11,7, et ve balık fiyatları yüzde 20,8 süt, süt ürünleri ve yumurta fiyatları yüzde 22,7, yağ fiyatları yüzde 28,2, meyve fiyatları yüzde 57,5, sebze fiyatları yüzde 55,8, bakliyat fiyatları yüzde 26,5, diğer gıda maddelerinin fiyatları da yüzde 14,4 oranında artış kaydetti.
AÇLIK SINIRI 3 BİN 267 LİRA
Gıda fiyatlarında yaşanan bu artış, dört kişilik bir ailenin dengeli ve sağlıklı beslenebilmesi için alması gereken kaloriyi sağlayacak gıda maddelerinden oluşturulan bir sepete göre hesaplanan açlık sınırının ocakta 3 bin 267 liraya yükselmesine yol açtı. Açlık sınırında ocak ayında bir önceki aya göre 121 liralık, son bir yılda ise 503 liralık artış oldu. Geçen yıl aralık ayında 3 bin 146 lira ola dört kişilik bir ailenin gıda yoksulluğu sınırının ocakta 3 bin 267 liraya yükselmesinde, özellikle süt, yoğurt, peynir, ekmek, gibi gıda ürünlerinde yaşanan fiyat artışları belirleyici oldu. Ankara'da en fazla alışveriş yapılan pazar ve marketlerden derlenen fiyatlara göre sağlıklı beslenebilmek için ocakta et-yumurta için harcanması gereken para bir önceki aya göre 5 lira, son bir yılda ise 170 lira artarak 928 liraya yükseldi. Kuru bakliyat için yapılması gereken harcama önceki aya göre değişmedi ancak bir yıl öncesine göre 13 lira zamlandı.Süt, yoğurt ve peynir için yapılması gereken harcama ocakta bir önceki aya göre 116 lira artarken, geçen yıl ocak ayına göre ise 139 lira artarak 780 liraya yükseldi. Taze meyve harcaması için ayrılması gereken para ocakta 23 lira azalırken son bir yılda ise 42 lira artarak 259 liraya yükselirken, dört kişinin yapması gereken sebze harcamasının parasal tutarı da ocakta 2 lira son bir yılda 3 lira arttı ve 355 liraya çıktı. Yapılan hesaplamalara göre ocakta 22 lira artarak 454 liraya yükselen dört kişilik ailenin ekmek, un ve makarna için bir ayda yapması gereken harcamada son bir yıllık dönemde ise 75 liralık artış yaşandı. Pirinç ve bulgur harcamaları ocakta 4 lira azalırken son bir yılda 15 lira artarak 87 lira oldu. Sıvıyağa yapılması gereken harcama ocakta 1 lira azalırken, son bir yılda ise 20 lira artarak 67 liraya çıktı. Şeker, bal, pekmez, reçel gibi gıda maddelerine yapılması gereken harcama da ocakta 3 lira artarak 195 lirayı bulurken, son bir yıllık artış ise 24 lira oldu. Aynı ailenin zeytin için yapması gereken harcama da ocakta değişmedi 55 lirada kaldı. Zeytine yapılması gereken harcama tutarında son bir yılda ise 1 liralık artış oldu. Hesaplamalar, çalışan yetişkin bir erkek için günlük 3.500, yetişkin bir kadın için 2.800, çocuk için 2.100 kalori, genç için de 3.780 kalori gereksinimi dikkate alınarak yapıldı. Buna göre ocakta açlık sınırı yetişkin bir erkek için 939 lira, yetişkin bir kadın için 751 lira, çocuk için 563 lira ve genç için de 1.014 lira oldu.