Denizin üzerini kaplayan ve uzun zamandır herkes tarafından dikkatle takip edilen salyası, en az suyun yüzeyi kadar altındaki hayatı olumsuz etkilemeye devam ediyor. Midyelerin ve diğer canlıların salya tabakası ile kaplandığı gözlemlenirken, Marmara ve Karadeniz'deki azot ve fosfor yoğunluğuna dikkat çekiliyor.
DENİZ SALYASI NEDİR, NEDEN OLUR?
Deniz salyasının artışının insan sağlığı üzerinde de etkili olacağını belirten İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Hidrobiyoloji Anabilim Dalı öğretim görevlisi Doç. Dr. Muharrem Balcı, “Deniz salyası, deniz ortamında oluşan mikroorganizmaların aşırı artış göstererek ortama salgıladıkları organik bileşikler sonucunda oluşuyor. Bu organik bileşikler suyla temas ettiklerinde şişiyor, gözle görünür hale geliyor ve deniz salyası oluşuyor. Deniz salyasının oluşması için bazı özel koşullara ihtiyaç vardır. Bu özel koşullar için yüksek derece de azot ve fosfat girdisi ve su sıcaklığına ihtiyaç vardır” diye konuştu. İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Hidrobiyoloji Anabilim Dalı öğretim görevlisi Doç. Dr. Muharrem Balcı ise “Bu gidişle küresel ısınmanın etkisi daha da arttığı için deniz salyası ile birlikle bazı özel mikroorganizma grupları ortaya çıkacaktır. Bu mikroorganizmalar oldukça zehirlidir. Bu zehirli maddeler bazı balıkları daha çok bazı balıkları daha az etkiler. Mesela midye zehirli maddelerden daha az etkilenir. Midyeler bu zehirli maddeleri biriktirir ve soframıza kadar gelir. Bu midyeyi yediğiniz anda felç bile geçirebilirsiniz” değerlendirmesini yaptı.
DENİZ SALYASI NE ZAMAN GİDER?
Uzmanlar, deniz salyalarının mevsimsel geçiş süreci tamamlandığı ve deniz suyu yeterli sıcaklığa ulaştığı zaman ortadan kalkacağı görüşünde. Deniz salyası, neredeyse tüm bitkiler ve bazı mikroorganizmalar tarafından üretilen kalın, yapışkan bir madde. Balıkçı ağlarına yapışan deniz salyası, avlanmayı zorlaştırıyor.
“NÜFUS ARTTIKÇA RİSK ARTIYOR”
Deniz salyasının bir çeşit plankton patlaması olduğunu söyleyen Prof. Dr. Yaşar, şöyle konuştu:
* Her bir litre deniz suyunda yaklaşık olarak 1 milyon civarında canlı yaşar ancak havanın ısınmasıyla bunların sayısı 2 milyona çıkar. Bir anda ortamdaki oksijeni çekerler ve ardından ölürler.
* Beyaz, kahverengi ve kırmızı gibi farklı renklerde görülebilirler. Deniz marulu da salyası da aynı sebeple ortaya çıkar. Denizdeki besin veya nütrientlerin aşırı oranda artması nedeniyle oluşurlar.
* İzmir'de nüfus az olduğunda hiç sorun yaşanmıyordu. Nüfus arttıkça insanların atıkları denizlere karışıyor ve denizler doygunluğa ulaşıyor. Bu yüzden her an patlıyor. Son 10 yılda her yıl plankton patlaması yaşıyoruz.
“DENİZİN RAHATSIZLIĞINI İFADE EDİYOR”
Deniz marulu ve salyasının denizin rahatsızlığını ifade ettiğini anlatan Prof. Dr. Yaşar, “Bir tarlaya fazla gübre verilirse tarla yanar. Olay buna benzetilebilir. Bizim görevimiz müsilajların bu denli sık olmasının önüne geçmektir. Yerel yöneticilerin yapması gereken arıtma tesislerini düzgün biçimde çalıştırıp kontrol altında tutmaktır” diye konuştu.
“DOĞAL BİR OLAY”
Müsilaj olayının doğal bir olay olduğunu beliren Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yeşim Büyükateş, “Müsilaj olayı; biyolojik, kimyasal ve fiziksel şartlar uygun olduğunda çeşitli denizel organizmaların çoğalması sonucu ortaya çıkan doğal bir olay. Belirli iklimsel ve tropik koşullar altında çeşitli denizel organizmaların ürettiği, organik maddenin düzensiz olarak birikmesi durumu. Genellikle fitoplanktonik organizmalardan diyatomların sayılarını arttırmasıyla oluşan bir olay” dedi.
“1700'LÜ YILLARDAN BU YANA GÖRÜLÜYOR”
Deniz salyasının ilk kez değil geçmiş yıllarda da çok görüldüğünü ifade eden Prof. Dr. Büyükateş, “Bu olay tabii ki yeni bir olay değil. 1700’lü yıllardan beri Adriyatik Denizi’nde gördüğümüz bir olay. 1980’li yılların sonlarından itibaren, özellikle yaş aylarının başlangıcında biz bu olayı görüyoruz. Ülkemizde ise Çanakkale Boğazı ve Marmara Denizi’nde 1994 yılından bu yana yoğun olarak karşılaştığımız bir durum. 2007 ve 2008 sezonunda da benzer bir süreci yaşamıştık ve o dönemde de bu müsilaj olayının uzun süre devam ettiğini gözlemledik. Özellikle durgun hava şartlarında ve rüzgarın az olduğu durumlarda bu olayı yoğun olarak görüyoruz. Çeşitli şekillerde akıntılar veya rüzgar vasıtasıyla yayılmış olarak biz bunları görüyoruz. Rüzgarın etkisi arttığında yavaş yavaş bu olayın sonlandığını görüyoruz. Aslına bakarsanız doğal bir süreç” diye konuştu.
“NEGATİF ETKİLERİ VAR”
Denizlerdeki canlıların yanı sıra ekonomik ve sosyal anlamda negatif etkiler oluşturduğunu da sözlerine ekleyen Büyükateş, “Müsilaj olayının sadece ekolojik değil, ekonomik ve sosyal negatif etkileri de söz konusu maalesef. Şu anda balık avlanmada yasak dönemindeyiz, aktif avcılık yapılmıyor. Ancak, aktif olarak balık avcılığının yapıldığı dönemlerde, balık ağlarının gözlerini kapattığını gözlemliyoruz. Teknelerin pompa ve filtrelerini kapattığını ve bunlara zarar verdiğini gözlemliyoruz. Müsilaj, denizel sistemde sahte bir dip yapısı oluşturuyor. Bu da balıkların üreme, beslenme ve göçleri üzerinde de olumsuz etkiler ortaya çıkıyor. Neler önerebiliriz; ekolojik, sosyolojik ve ekonomik etkilerini en aza indirebilmek için. Öncelikle, evsel, endüstriyel kanalizasyon atıkları ve sintine suları denizi kirletici etkenleri, süreklilik söz konusu olmalı ama özellikle müsilajın olduğu dönemlerde deşarjın azaltılması gerekiyor” dedi.
“DENİZE GİRİLMESİNİ TAVSİYE ETMİYORUZ”
Son olarak deniz salyasının yoğun olduğu bölgelerde denize girilmemesi gerektiğine dikkat çeken Büyükateş, “Müsilajın insan sağlığı doğrudan etkileyecek bir durum olmadığını biliyoruz. Fakat, ortamda sirkülasyon azaldığı için bakteriyel parçalanma yoğun olarak gerçekleşiyor. Bu da dolaylı olarak insan sağlığı üzerinde negatif etki oluşturabilir. Müsilajın yoğun olarak bulunduğu bölgelerde denize girilmesini çok tavsiye etmiyoruz” şeklinde konuştu.