AKP Grup Başkanvekili Nurettin Canikli ile Başbakan’ın özel kalem müdürü Hasan Doğan arasında geçtiği iddia edilen ses kaydı ile Türk siyasi hayatına giren, Sayıştay’ın “duman oluruz” tespitleri, 30 Mart yerel seçimlerinin ardından gün yüzüne çıkmaya başladı. Sayıştay’ın hükümeti zor durumda bırakacağı öne sürülen tespitlerin başında ise İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin (İBB) metro inşaatı geliyor. Sayıştay denetçilerinin inşaatla ilgili yaptığı incelemelerde, batık banka patronları tarafından sıkça kullanılan “back to back kredi yönteminin” bir benzeri “İstanbul Metro İnşaatı”nda uygulandı. Bu yöntemle, metro ihalesinde kullanılan malzemeler, 3-4 kat daha pahalıya satılarak devlet milyonlarca dolarlık zarara uğratıldı.
Metro inşaatında yaşanan, “back to back” yöntemi ile yapılan usulsüzlüğün ayrıntıları şöyle:
HALEDEN 2 GÜN ÖNCE KURULDU
Kadıköy-Kartal Metrosu’nda, usulsüzlük iddialarına konu olan ihale süreci 2008’de başladı. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Ulaşım Daire Başkanlığı Raylı Sistemler Müdürlüğü, “Kadıköy-Kartal Metro ikmal inşaatı ve elektronik sistemler temin montaj işletmeye alma işlerini” 751 milyon 256 bin 42 euro artı KDV olmak üzere Avrasya Metro ortak Girişim Grubu’na verdi. Ticaret Sicil Gazetesi’nde yer alan bilgilere göre, yaklaşık 751 milyon euroluk işi üstlenen konsorsiyum 4 Mart 2008 tarihinde yani ihaleden iki gün önce kuruldu. Konsorsiyumun ortakları ise Astaldi S.P.A, Makyol İnşaat Sanayi Şirketi ve Gülermak Ağır Sanayi şirketinden oluştu.
İBB “İTHALAT” YETKİSİ ALDI
Kadıköy-Kartal Metrosu’na ilişkin ihalenin gerçekleşmesinin ardından Sayıştay denetçilerini kızdıran olaylar silsilesi başlıyor. Öncelikle, İstanbul Büyükşehir Belediyesi, ihale kapsamındaki elektronik parçaları ithal etme izni alıyor. Bunun için ayrıca Hazine Müsteşarlığı teşvik belgesi de düzenliyor. Hazine Müsteşarlığı, İstanbul Büyükşehir Belediyesi adına elektronik eşyaları ithal etmesi için 5 Aralık 2008 tarihli ve 92450 sayılı yatarım teşvik belgesi düzenliyor. Yani devlet, elektronik parçaları ithal etme yetkisini ve teşvik belgesini belediyeye veriyor.
Belediye, ikinci aşamada ise, belediye elektronik eşyaları ithal etme yetkisini ihaleyi kazanan Avrasya Metro şirketine devrediyor. Devir işlemi ise 27 Ekim 2009 tarihli vekâletname ile gerçekleştiriliyor. Vekâletnamede özetle şu ifadeler yer alıyor:
“...İstanbul Büyükşehir Belediyesi namına bütün Türkiye Gümrüklerine gelmiş ve gelecek bilumum malların gümrük muamelelerini ifa ve ikmale, gümrük ambarlarından veya gümrükle ilgili Devlet Demiryolları, Denizcilik Bankası veya diğer teşekküllere ait sundurma, ambar ve antrepolardan çekmeye... belirtilen tüm yetkileri dilediği özel ve tüzel kişilere vekalet verme kanalı ile aktarmak üzere... Astaldi S.P.A - Mak-Yol İnşaat Sanayi Turizm ve Ticaret A.Ş.- Gülermak Ağır Sanayi İnşaat ve Taahhüt A.Ş. İş Ortaklığını vekil tayin ettik.”
PARÇALAR “KARDEŞ” FİRMADAN
Üçüncü aşamada ise, İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nden vekaletname ile yetkiyi alan konsorsiyum şirketi olan Avrasya Metro Grubu, ABD ve İtalya’dan malzemeleri ithal etmeye başlıyor. Ancak, Sayıştay denetçilerinin tespitlerine göre, parçaların ithal edildiği şirketler, Avrasya Konsorsiyumu’nun yan şirketlerinden oluşuyor. Yani, parçaları ithal edenin de, ihraç edenin de aynı grubun firmaları olduğu belirleniyor. Örneğin, metro vagonlarının uzaktan kontrol ve kumandasını sağlayan elektronik parçalar, İtalya’da kurulu olan Avrasya Metro Grubu S.R.L, şirketinden alınıyor. Daha doğrusu, parçaları satan şirket kayıtlarda ihaleyi kazanan konsorsiyumun alt şirketlerinden birisi olarak yer alıyor.
4 KAT PAHALIYA FATURA EDİLDİ
Söz konusu şirketler, temin ettikleri parçaları belediyeye 3-4 kat daha pahalıya satıyor. Örneğin, Amerika’daki PentairPumpGroup firmasından 1 Aralık 2010 tarihli 2367427 sayılı fatura kapsamında 677 bin 408 dolara satın alınan 16 set / 44.811 KG yangın pompası, İstanbul BŞB ne 22.02.2011 tarihli 644420 sayılı faturayla 1 milyon 783 bin 191 euro (2.447.090 dolar) bedelle satılıyor. Yani, belediyenin vekaletnamesi ile 677 bin dolara ithal edilen yangın pompası seti, belediyeye 3.6 kat daha pahalıya satılıyor.
Yine, Avrasya Grup, metronun kontrol kumandalarını İtalya’daki firması olan Avrasya Metro Grubu S.R.L. firmasından 518 bin 19 euroya satın aldı. Aynı eşya ise İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne 1 milyon 935 bin 509 euro bedel üzerinden fatura edildi.
Back to back sistemine benzetildi
Sayıştay denetçileri, İstanbul metrosunun elektronik sistem parçalarının temininde yapılan usulsüzlüğü, batık bankalarda kullanılan “back to back” yani cepten cebe kredi aktarma sistemini benzettiler. Batık bankalarda, patronların, grup şirketlerini kredileri back to back sistemi ile aktardıkları ortaya çıkmıştı. Söz konusu sistem ile A ve B bankalarının patronları aralarında gizli bir şekilde anlaşıyor. A bankasından B bankasının grup şirketlerine, A bankasından da B bankasının grup şirketlerine aynı tutarda kredi kullandırılıyor. Aslında, kâğıt üzerinde yapılan bu işlem ile, batık banka patronu kendi bankasından kendi şirketlerine kaynak aktarmış oluyordu. Metro inşaatında uygulanan sistem ile de, ihaleyi kazanan Avrasya Grubu, yurtdışında kurduğu şirketler aracılığı ile malzemeleri daha yüksek bedelden satın almış gösterdi. Aynı malzemeler belediyeye daha yüksek bedel üzerinden satıldı. Yani belediye, kendi yetkisi ile ithal edilen malzemelerden milyonlarca dolarlık zarara uğratılmış oldu.