Soma'daki maden faciası sonrası sessizliğe gömülen ve kayıp yakınları ile kamuoyunun sorularını yanıtsız bırakan Soma Holding ilk kez basın mensuplarının karşısına çıktı.
Toplantıya SOMA Holding'in sahibi Alp Gürkan'ın yanı sıra Soma Kömür İşletmeleri Genel Müdürü Ramazan Doğru, İşletme Müdürü Akın Çelik ve şirketin İnsan Kaynakları Direktörü Celalettin Gökaşan katıldı.
Gazetecilerin 'maden alanında mahsur kalan işçi sayısı', 'yangın anında madende bulunan işçi sayısı', 'yaşam odası var mı?', 'kazada ihmal var mı?' gibi ard arda sordukları ısrarlı sorular karşısında şirket yöneticiler zor anlar yaşadı.
Sorulara dolaylı yoldan yanıt vermeye çalışan şirket yetkilileri gazetecilerin sert çıkışları sonrası itiraflarda bulundular.
"Yangın anında aktif bir yaşam odası yoktu."
"Kaza anında yerin altında 787 işçi vardı."
"18 işçinin madende bulunduğunu düşünüyoruz."
YANGIN TRAFODAN ÇIKMADI
İlk sözü, şirket yetkilileriyle birlikte basının karşısına çıkan Alp Gürkan alırken, daha sonra konuşan Genel Müdür Ramazan Doğru, kendi görüşlerinin yangının trafodan kaynaklanmadığı yönünde olduğunu söyledi. Doğru, "Kazayla ilgili en doğru bilgiyi bilirkişiler verecek. Ancak bizim görüşümüz yangının çıkış yeri trafonun çok uzağında" dedi.
Hayatımın en acı elemini yaşadığım bu madenin, en güvenlikli madenler arasında girmiş olmasını gururunu yaşıyordum. 2014'den itibaren aktif madencilik görevinden çekilmeyi düşünüyordum. Maden yatırımlarını son derece ehil bir şekilde götürüyorlardı. Buna rağmen Salı günü saat 15.00 civarında gelen habere inanamadım. Nasıl olduğunu da anlayamadım.
49 sene, bir fiil yerin altında çalışmış arkadaşlarımla çalışmış biri olarak böyle bir trafonun patlamasının imkansızlığını düşündüm.
Canım yanıyor, içim yanıyor. Beni tanıyan insanlar beni yakından bilirler. Görmüş olduğum kamuoyu talebi nedeniyle sağlığımı da bir tarafa bırakarak sizlerin karşısındayım.
Olayın nasıl geliştiğini, niçin bu kadar büyük kaza olduğunu kısmen de olsa arkadaşlarımın anlatmasını tercih ederim. Yorgunluk ve yaşlılık nedeniyle hafızamda sıkıntılar yaşıyorum. Burada milyonlarca ton üretim yapılan bir madende, kaza olmayan madende kazanın nasıl olduğunu arkadaşlarım anlatacak.
RAMAZAN DOĞRU (Soma Madencilik Genel Müdürü)
Bu havzada 25 yıldan beri çalışıyorum. Maden Mühendisiyim. Bu kaybettiğimiz insanların çoğunu şahsen tanıyorum ve büyük bir acı içerisindeyim.
TKİ buranın Türkiye'nin en mekanize ocağı olacak şekilde tasarladı. 2006'da Park Enerji burayı ihale kapsamında altı ve 2 yıl çalıştılar. 2 yıl sonunda ticari olarak Alp beyle anlaşarak TKİ'nin rızasıyla burayı satın aldık. 2009 yılının 10'ncu ayında burayı aldık ve 2941 çalışanımız vardı.
Soma grubunda toplam çalışan 6 bin civarında. Ama iki ayrı madenimiz daha var. 5800 civarında çalışanımız var. Bu madende 2941 çalışan var
KAZA NASIL OLDU?
Biz bu kazanın nedenleriyle tartışıyoruz. Gerçek nedenini bilirkişiler açıklayacak. Bizim görüşümüz şudur:
Bu kaza 140 kotunda 4. bant diye tabir ettiğimiz ana yolumuzda meydana geldi. Tespit edilmesi mümkün olmayan kömür içinde bir kızışma meydana geldi. Ocağın genel hava girişi olduğu için burada meydana gelen kızışmanın ani bir şekilde göçmesi durumuyla havanın da hızıyla yangın hızla yayıldı.
Trafoyla ilgimiz yok.
KÖMÜR ISINMASI NASIL OLUYOR?
Bize ilk gelen bilgi ocakta trafo patladı. Göz gözü görmüyor duman var dedi. Yanlış bilgi buradan kaynaklanıyor. Trafo, yangının başladığı yerden çok uzak. Yangının olduğu yer çıkışa 2200 metre uzakta. Trafo ise çıkışa 1800 metre uzağında. Aynı yerde değil.
Kömür madenciliğinde sürekli yangınlarla boğuşuyoruz. Gün içinde yangınlar çıkabiliyor. Karbon monoksit değerleri yükselince yangın var diyoruz. Biz o üretim bölgesini hemen kapatıyoruz. 3 kez tam mekanize teçhizatları toprağa gömdük.
Yangın çıkınca çıkan yere suyla beraber kül basıyoruz. Daha önceki yangının sönmeme ihtimali yok.
AKIN ÇELİK (İŞLETME MÜDÜRÜ)
Yangın madencilikte her zaman vardır. Bu bir teknik olaydır. Bu yangınları bir fiil söndüren insanlar var ben de onlardan biriyim. Bir yangın çok basit bir şekilde söndürülebilir. Çok büyükse ilave önlemlerle kapatılabilir. Kül tesislerimiz ve özel karışımlarımız var. Bir gram boşluk kalmayacak şekilde buraları dolduruyoruz. Biz bu ocakta 20 milyon liralık malzemeleri 3 kez girdik. Orası ocağın temiz hava girişi orada metan gazı olmaz.
Ocakta 50'ye yakın sensor var. Burada çalışan arkadaşlarımızı mortatif cihazlarımız var. Her noktayı her tür gazı ölçebiliriz.
NASIL KIZIŞMA FARK EDİLEMEDİ?
Biz de bunu araştırıyoruz. Biz de böyle bir şeye daha önce yaşamadık. Biz insanların hayatını kurtarmak için 3 gündür uyumuyoruz. Böyle bir kızışma hissedilmedi. Ben ve mühendisler buna izin verir mi? Bizim önceliğimiz insanları oradan çıkarmak.
Bütün ocakta yanmaz malzemeler vardır. Bütün ocak ex-proof malzemedir. Buradaki önceliğimiz insanların çıkarmaktı.
KAÇIŞ OCASI VAR MI?
500 kişiyi alacak kadar kaçış odamız vardı. Bu odalar bizim çalışma bölgemizden uzaklaştı. Biz ocağı ikiye böldük. Niteliği bozulan sahayı ayırdık.
Esas problem bu olayın 3-5 dakika gerçekleşti. Bu nedenle yakındakileri canlı olarak kurtarabildik.
Fiili çalışan sayımız 787. Toplam vardiyanızda yer altına giren işçi sayımız 787.
YAŞAM ODASINA SIĞINAN İŞÇİMİZ VAR MI?
Mühendisler oraya yönlendirdi. Olayın gerçekleştiği zamanla sensör uyarısı arasında 5 dakika sürdü. Oksijen maskeleri sığınma odalarında var. Monoksit maskeleri herkeste var. Tek tek gramaj tartımı yapıyor. Yoğun duman işçilerin yolları kapatmasıyla ilgili sıkıntı oldu, görüş mesafesi düştü. Olayın sıkıntısı duman.
GÜVENLİK STANDARTLARI UYGUN OLSAYDI ÖNLENEBİLİR MİYDİ?
Biz kazanın nedenini tam olarak bilmiyoruz.
Hiç bir ihmalimiz yok. Ben 20 yıldır böyle bir olay görmedim.
Teftişten 5 gün önce hava odası yapılıp söküldü mü? Böyle bir şey yok.
KAÇ İŞÇİ MADENDE?
Maksimum 18 kişi var.
787 işçi yangın başladığında yer altındaydı.
367 tanesini bizzat ben topladım. Orada isim alarak listeledim.
122 kişi ambulanslarla yakın hastanelere sevk edildiler. 284 arkadaşımızın vefat ettiği. 18 kişi madende.
ULAŞILAMAYAN İKİ GALERİDE TOPLAM 18 KİŞİ VAR.
Bütün sensörlerden gelen veriler bir yapıda toplanıyor. Savcılık o kutuya el koydu.
PERSONEL LİSTESİ PAYLAŞILABİLİR Mİ?
Bu olayı bakan organize ediyor onun izni olmadan veremeyiz.
TAŞERON İŞÇİ VE SİGORTASIZ İŞÇİ İDDİALARI
Gazetelerde yalnış bir bilgi çıktı. Kemal Yıldız diye bir işçimiz olmadığını tespit ettik. Bütün Yıldız soyadlı kişileri inceledik. Cemal Yıldız isimli işçimiz 19 yaşındadır.
15 yaşında çalışanımız yok. Sigorta listeleri yer altı yer üstü ve emekli olarak ayrılır. Bir tane 18 yaşının altında, yabancı işçi yada taşeronu bu listelerde bulursanız yazın. Taşeron işçimiz yoktur. Tamamı Soma Kömür'ün işçisidir.
AKIN ÇELİK
Yangın temiz havada çıktı. Temiz havadan gelen gaz çalışma yerini dolduruyor. Biz de terse çevirerek 100'ün üstünde insanı kullandık. Bunu yapmasaydık çıkanları da kurtaramazdık.
Yangını çıkış noktası önemlidir.
YANGIN NASIL ÇIKTI?
Ocağın her tarafında sensörler var. Buradan bir yükselmesiyle birlikte operatöre uyarı geliyor, mühendisler olayı duymasının sonrası gaz dolmaya başlıyor. Yangın çok yoğun duman oluşturdu. 1 metre öteyi bile göremedik. İkiye bölündük. Havayı ters vererek insanların çıktığı yere yönlendirdik. Bu sayede mesai arkadaşlarımızın bir bölümünü kurtarabildik.
Kazayı nasıl fark edemediniz?
Kızışma dediğimiz şey kömürün oksijenle buluşup yanmasıdır. Ama tam olarak ne olduğunu biz de bilmiyoruz.
18 İŞÇİNİN YAŞAMA İHTİMALİ VAR MI? TEKNİK OLARAK KAÇIŞ NOKTALARINA GİRMİŞ OLABİLİR Mİ?
İşçilerin yanarak can verme ihtimali yok. Açık alev yok. Açık alev söndü biz müdahale edenekadar.
Ana merkez 500 kişilik yaşam odamız vardı. Taşıdık. Ana merkez de 1 tane var.
MALİYETLERİ NASIL DÜŞÜRDÜNÜZ?
ALP GÜRKAN
Şuanda bu bölgede 4 ayrı işletme var. Burasıyla birlikte 3 tanesi bizim. Buradaki fiyatlar ihale usulüyle yapılmış fiyatlar vardı. Park Enerji'den aldığmız rakamlar vardı. Bu madenin tamamen mekanize edilmesi halinde o fiyatın altından kalkılmasının mümkün olmadığını biliyoruz. İşletmelerin tamamı full mekanize hale getirmiştir biz de aynı teknolojiyi getirdik. Burası tamamen sıfırdan başlayan bir işletme olmadığı için yeni alanları mekanize hale getirdik. Buralarda çalışan işçiler her tür göçüğe karşı korunmalı olur.
TKİ maliyet fiyatını söylüyorsunuz siz. Ben burada tamamen kendimize ait bir maliyetle çalışıyorduk. Devletin yaptığı maliyeti doğru bir maliyet diyemezsiniz. Kamu zarar ettiği için özelleştirdi buraları. Biz bu ocak için verdiğimiz fiyatı ihaleyi alan Park Enerji aldı. Biz onlardan bu madeni satın aldık. Buradaki işletmelerde yüksek karlılık yoktur. Kar oranı yüzde 10-15'i geçmez.
ŞİRKETİN CEO'SU NEDEN YOK?
Çünkü ben bu şirketin patronuyum. AFAD'la ortak komisyon kuruldu. Tüm bilgiler, işçi sayıları, isim listelerini AFAD'a bildirildi. Bu komisyondan istediğiniz bilgiyi alabilirsiniz. Bunu AFAD'tan almanız gerekiyor.
YENİ YAŞAM ODASI HAZIRLIYORUZ?
500 kişilik yaşam odası hazırlıyorduk. 18 ila 24 saat arasında koruma sağlayacak bir oda planladık. Çalışmamız başlamıştı.
Yaşam odası kapatılmıştı, yeniden hazırlıyorduk.
ALP GÜRKAN
Bu odayı şöyle tarif edeyim. Bu odaları kömürün içinde yapamazsınız. O odaların ana taşa yapılması lazım. Üstündeki taşlı bölümde yapmamız lazım. Bu bahsedilen şeyler yukarıdaki işletme alanına yapıldı. Üretim alanı aşağıya kaydığı için alt tarafta süratle yapılacaktır. 3-5 günde olmaz. Ana taşın içinde ihtiyaç duyulan miktarda oda yapılması lazım. Çok derine inince hava ihtiyacını sondajla sağlanması lazım. Şuanda işletmenin üstü kısımlarındaki üretim bittiği için ana taşa yeni geldikleri için yaşam odalarının planlaması yapılması yapılmıştır.
YAŞAM ODASI OLMADAN NASIL İŞÇİLERİ ORAYA İNDİRDİNİZ?
Odayı yapmak için önce madeni açmanız lazım. Benim daha önce yaptığım açıklamalar üretimin bittiği alanlarla ilgiliydi.
Bu kaza 3 yada 4 ay sonra yaşanmış olsaydı. Bu insanların hepsi buraya girebilirdi. Kanunen yaşam odası zorunlu değil.
VİCDANINIZ RAHAT MI?
Benim vicdanım kötü durumda. Bu insanlar benim birlikte çalıştığım insanlar. Müthiş bir infaal var. Alınması gereken en üst düzey alındığı tedbirlerin doğru olduğunu söylüyorum. Bu odanın bir anda yapılması mümkün değil.
AİLELERE TAZMİNAT ÖDENECEK Mİ?
ALP GÜRKAN
Hayatını kaybetmiş yada sakat kalmış bütün insanların her zaman için birçok yardımlarımız oldu. Kaybetmiş olduğumuz arkadaşlarımızın ailelerin kanuni hakları dışında ailelerini sürekli olarak her türlü ihtiyaçları tahsil ihtiyaçları vs. için proje talimatım var. Bir vakıf kurulacak rakam ayrıntısı veremem şimdiden. Bu ailelerin çocuklarını tahsilleri onlar tarafından karşılanacak. Çok sosyal bir hayat düzeni içine alacak proje talimatı verdim.
MADEN OCAĞINI DEVREDECEK MİSİNİZ?
Hiçbir şekilde düşünmüyorum. İhmal yok deselerde var deselerde benim için önemli olan Çalışma Bakanlığı'nın incelemesi olacak.
AKIN ÇELİK
Biz ihmal olduğunu düşünsek arkadaşlarımı oraya sokmazdım. Kesinlikle ihmalimiz yok. Bilirkişi buna karar verecek.
RAMAZAN DOĞRU
Arkadaşlarımız içerideki insanları kurtarmakla meşgul. Savcılığa illa ki ifade vereceğiz.
EN SON DENETİM NE ZAMAN OLDU?
Denetçiler maden ocaklarından maaş almıyor. En son Mart ayında bakanlıktan yetkililer inceledi.
"AFAD'DAN ALABİLİRSİNİZ"
Kaza anında madende bulunan işçilerin bilgilerinin yer aldığı listeleri isteyen basın mensuplarına ise şirket yetkilileri olumsuz yanıt verdi.
İşçi sayılarıyla ilgili sorulara, "Kaza meydana geldikten sonra AFAD'la ortak bir komisyon kuruldu. İşçi sayısı, isim listesi, vardiyalar ve işçilerin ne durumda olduklarını AFAD'dan alabilirsiniz. Bu komisyondan istediğiniz bilgiyi alabilirsiniz" yanıtı verildi.
PATRON BAŞBAKAN İLE NE KONUŞTU?
Soma Holding sahibi Alp Gürkan, gazetecilerin 'Başbakan Erdoğan'la yaptığı görüşmeye' ilişkin ise şunları söyledi:
"Ben Sayın Başbakan ile ilk kez bu kaza sonrası el sıkıştım. Benim kaza nedeniyle durumum kötü olduğundan sadece bana 'geçmiş olsun' dedi. Daha sonra beni odaya çağırdı ve kazanın detayları hakkında konuştuk. Bundan başka öncesinde yada sonrasında görüşmem olmadı."